راه‌های ایجاد آرامش خانواده درشرایط بحران چیست؟

گلبرگ تبریز. صدای آژیر پدافند، مثل زنگ هشدار در تاریکی شب، هر بار که بلند می‌شود، خانواده‌ها را تکان می‌دهد. مردم از تهران گرفته تا شهرهای دیگر، این روزها با حس اضطرابی ناآشنا روبه‌رو شده‌اند. بسیاری می‌گویند که این صدا، نه فقط ترس از حمله، بلکه ترس از آینده‌ای نامعلوم را به دل‌ها می‌اندازد.

زهرا، مادر دو کودک خردسال، در محله‌ای از تهران، می‌گوید:«وقتی اولین بار صدای آژیر آمد، نمی‌دانستم چطور واکنش نشان دهم. بچه‌ها گریه می‌کردند و می‌پرسیدند چرا این صداها را می‌شنویم؟ دل من پر از ترس بود، اما تلاش کردم آرام باشم. احساس می‌کردم باید سنگ صبور آن‌ها باشم، ولی خودم هم ترسیده بودم.»

در خانه‌های دیگر هم اوضاع مشابه است. امیر، پدر یک خانواده پنج نفره، می‌گوید:«اعصاب همه ما به هم ریخته است. بچه‌ها هر روز با نگرانی به مدرسه می‌روند، همسرم استرس دارد و من خودم بیشتر مواقع عصبانی می‌شوم. این فشار باعث شده است بحث‌های کوچک هم بیشتر شود. احساس می‌کنم همه داریم نفس‌مان را حبس می‌کنیم.»

تنش در خانواده؛ حاصل طبیعی شرایط بحرانی

روان‌شناسان می‌گویند در شرایط بحرانی مانند حملات هوایی و جنگ، افزایش اضطراب، استرس و تنش در خانواده‌ها طبیعی است. انسان‌ها در مواجهه با خطرات، واکنش‌های هیجانی نشان می‌دهند که بعضاً به صورت پرخاشگری، بی‌حوصلگی و حتی کناره‌گیری بروز می‌کند. اما نکته مهم این است که این تنش‌ها را چگونه مدیریت کنیم تا آسیب کمتری به فضای خانواده و سلامت روانی افراد وارد شود.

تکنیک‌های ساده و کاربردی برای کاهش تنش در خانواده

با توجه به بررسی‌های روان‌شناسان و متخصصان خانواده، روش‌های مؤثری وجود دارد که می‌تواند به خانواده‌ها کمک کند تا در میان این اضطراب و نگرانی‌ها، فضای خانه را آرام‌تر کنند:

شنیدن و پذیرفتن احساسات بدون قضاوت

وقتی کودکان یا حتی بزرگ‌ترها احساس ترس یا نگرانی خود را بیان می‌کنند، واکنش مهمی که باید نشان داد، شنیدن فعال و پذیرفتن آن‌هاست. به جای اینکه بگوییم «گریه نکن» یا «نگران نباش»، بهتر است بگوییم: «می‌فهمم که این صداها ترسناک‌اند، من هم گاهی ترسیده‌ام.» این پذیرش باعث می‌شود افراد احساس کنند که تنها نیستند و حمایت می‌شوند.

حفظ برنامه‌های روزمره و ایجاد ثبات

در شرایط بحران، بی‌نظمی بیشتر اضطراب را افزایش می‌دهد. خانواده‌ها باید تلاش کنند روال‌های روزانه مانند ساعات خواب، وعده‌های غذایی، بازی و درس خواندن را حفظ کنند. این کار به کودکان و بزرگ‌ترها حس امنیت می‌دهد که بخشی از زندگی‌شان هنوز تحت کنترل است.

آموزش تکنیک‌های آرامش‌بخش

آموزش نفس عمیق کشیدن و تمرکز روی تنفس به همه اعضای خانواده کمک می‌کند تا در لحظات استرس‌زا آرام شوند. مثلاً تمرین «نفس ۴-۷-۸»: دم ۴ ثانیه، نگه داشتن نفس ۷ ثانیه، بازدم ۸ ثانیه. این تمرین‌های ساده، ریتم ضربان قلب را تنظیم و اضطراب را کاهش می‌دهند.

محدود کردن استفاده از شبکه‌های اجتماعی و خواندن مفرط اخبار

متخصصان روان‌شناسی هشدار می‌دهند که خواندن مدام اخبار تنش‌زا اضطراب را تشدید می‌کند.

برای استفاده از اخبار محدودیت زمانی بگذارید (مثلاً فقط دو بار در روز برای اطلاع از مهم‌ترین تحولات) و مراقب باشید که این امر ذهن کودک و نوجوان را درگیر نکند.

پیش‌بینی و برنامه‌ریزی

اگر احتمال ادامه وضعیت بحرانی وجود دارد، برنامه‌ریزی برای سناریوهای پیشِ رو (مثل محلی برای پناهگیری در منزل، کیت کمک‌های اولیه، اطلاع از راهنمای محله) اضطراب را پایین می‌آورد. این امر برای کودکان هم مهم است که بدانند «بزرگ‌ترها فکر همه‌چیز را کرده‌اند.»

پرهیز از همنشینی با افرادی که ترس را القا می‌کنند

در روزهای بحرانی، دور بودن از افرادی که مدام ترس و اضطراب را بازتولید می‌کنند، اهمیت زیادی دارد. این افراد — که گاهی با هوچی‌گری و نشر شایعه‌های نگران‌ کننده ذهن اطرافیان را مشوش می‌کنند — تنها باعث افزایش تنش و از بین رفتن احساس امنیت می‌شوند.

متخصصان روان‌شناسی توصیه می‌کنند که در این شرایط، ارتباط با منابع معتبر و افراد آرام، منطقی و حمایتگر را در اولویت قرار دهید. اینکار باعث می‌شود ذهن شما و اعضای خانواده از فشار روانی در امان بماند و با آرامش بیشتری با شرایط کنار بیایید.

مرور خاطرات دلگرم‌ کننده از جنگ تحمیلی

ما پیش از این هم روزهای سخت‌تری را از سر گذرانده‌ایم. در دوران هشت سال جنگ تحمیلی — وقتی که نه از این حجم پیشرفت‌های نظامی خبری بود و نه از پدافند پیشرفته — مردم محکم ایستادند و زندگی را ادامه دادند.

پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها خوب به یاد دارند که در کنار صدای آژیر، خمپاره و بمب، بچه‌ها به مدرسه می‌رفتند، مغازه‌ها باز بودند و جریان زندگی متوقف نمی‌شد. این ایستادگی و عزم ملی امروز هم پشتوانه امنیت و آرامش ماست. مرور این خاطرات برای نسل جوان یادآوری می‌کند که این کشور محکم‌تر از آن است که با هراس فروبریزد — و فردای روشن‌تری در پیش دارد.

چرا این تکنیک‌ها موثرند؟

مطالعات روان‌شناسی نشان داده‌اند که پذیرش احساسات و وجود ثبات در زندگی روزمره، نقش مهمی در کاهش استرس و تنش خانوادگی ایفا می‌کنند. همچنین، فعالیت‌های مشترک و لحظات ارتباطی عمیق، به افراد کمک می‌کنند احساس کنند که در برابر بحران تنها نیستند و می‌توانند به هم تکیه کنند.

در میان صدای پدافند و اضطراب ناشی از شرایط سخت، خانواده‌ها می‌توانند با ساده‌ترین روش‌ها، همدیگر را حمایت کنند و آرامش را به خانه بیاورند.