روابط عمومی‌ها مشعل‌داران توسعه آگاهی و جهاد تبیین در جامعه

گلبرگ تبریز.در عصر جنگ روایت ها، انسان ها محور روایت سازی هستند ورسانه های خرد (کوچک)جای رسانه های بزرگ را گرفته اند،در این عصر رسانه های کنترل شده  جای خود را  به رسانه های خرد فاقد دروازه بان خبری و اطلاعاتی داده است . مسائل و مطالب مطرح شده از این طریق می تواند مورد خدشه قرار گیرد و برداشت و روایتی هر چند ناقص و تحریف شده از حقیقت بیان شود که تحت عنوان پساحقیقت از آن یاد می شود. این برداشت، از حقیقت، عبور و عدول می کند و آدمی را در گیر شبهات و شایعات ومسائلی می کند که در واقع زاویه نگاه یک فرد به اتفاقات و مسائل را عوض می کند.

در بعد جهانی نیز نظریه «ماکیاولی » در قالب قاعده حکومت ارائه شد ه است و هم اکنون مورد تجویز اغلب سیاست مداران  دنیا قرار گرفته است که بیش از هر چیز تلاش دارند با دروغ و اغواگری، زمینه دوام سلطه خود را بر جهان فراهم نمایند. و از سویی امروزه نیاز به اطلاعات به عنوان نیاز پنجم بشر به نیازهای اساسی سنتی افزوده شده است. فضای مجازی به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای دسترسی به اطلاعات توانسته است با گسترش چشمگیر خود در جهان، در زمینه های مختلف علمی،آموزشی، پژوهشی، اقتصادی، ارتباطات و کاربردهای فراوانی کسب نماید و امکان دسترسی به اطلاعات و منابع مختلف، متنوع و روزآمد علمی را در کمترین زمان و با هزینه کم با سرعت برای کاربران خود فراهم سازد.

با توجه به شرایط جاری در جریان سازی های فکری، کلید واژه‌ای تحت عنوان جنگ روایت ها از طرف (آیت الله خامنه ای(مدظله العالی) مطرح شده است. در زیر مجموعه این کلید واژه، اصل «جهاد تبیین» به عنوان یک راهکار عملیاتی در عصر جنگ روایت‌ها مورد تاکید قرار گرفته است که می تواند نسخه شفابخش این جادوی سیاه باشد

از این رو برای درک عمیق جهاد تبیین بهتر است، نخست به معناشناسی این دو کلمه، به صورت جداگانه پرداخته شود.جهاد در دو وجه ضرورت می یابد یکی بر اساس معنای خاص جهاد یعنی تقابل و مبارزه با دشمن و دیگری برحسب معنای عام آن، یعنی جهاد برای تبیین حقیقت برای ذات حقیقت است و تلاش این نوشته در راستای معنای عام آن در بیان حقیقت و میزان تاثیر گذاری روابط عمومی در این مقوله است

جهاد از ریشه «جهد» در لغت به نبرد و مبارزه (آذرنوش،1391). در منابع اسلامى جهاد در موارد متعددى به معناى هرگونه تلاش فکرى، بدنى، مالى، و اخلاقى براى پیشبرد مقاصد الهى و انسانى بکار رفته است (مکارم شیرازی،1387) و در اصطلاح، به تلاش توأم با رنج تعبیر شده است. (قرشی،1352).”از این رو جهاد فقط شمشیر گرفتن و جنگ کردن در میدان نبرد نیست بلکه خود شامل انواع مختلفی نظیر جهاد فکری (علمی)، جهاد عملی و جهاد تبیینی است” (عمانی و دیگران،1401).

برای فهم بهتر معنای تبیین نیز بهتر است، به معنای مقابل آن توجه شود. آن چه در مقابل تبیین قرار دارد، ابهام، احتجاب و پرده افکنی است. طبیعتا تبیین به خودی خود صورت نمی گیرد و مقتضی فاعلیت و ایفای نقش توسط کنشگران و فعالان انسانی است (نصیری فرد،1401).

تبیین از ریشه ی «بین»، در لغت به معنای پیداشدن، آشکار شدن است(دهخدا) . تبیین در بسیاری ازآیات قرآن کریم به معنای ظهور و انکشاف و وضوح آمده(مکارم شیرازی؛ به نقل از نجم آبادی، :1401)،”در لغت به معنای «آشکار شدن، واضح شدن و کشف شدن است» (طریحی،1375).ابن منظور نیز این کلمه را به معنای وضوح و آشکار شدن دانسته و بیان داشته است (ابن منظور،1414ق). تبیین، یعنی بیان حقیقت و از بین بردن غبار جهالت و تحریف از اذهان. به عبارتی تبیین به معنای بی تفاوت نبودن انسان نسبت به ذهن هایی است که به کمک نیاز دارد و باید تعلیم ببیند» (صلح میرزایی،1401). از این رو تبیین در اصطلاح عبارتست از این که متکلم، مطالب را برای مخاطب روشن کند و ابهامی برای وی از جهت خود مسئله باقی نماند؛ قطع نظر از این که مخاطب مدعا را بپذیرد یا آن را انکار نماید (برنجکار، 1391). و  (کوشکی، 1401) در رابطه با مفهوم «تبیین» در «جهاد تبیین» بیان داشته است: «تبیین آگاهی بخشی به سطوح مختلف جامعه با هدف افزایش عمق فهم و دانایی فعال افراد است. منظور از دانایی فعال، نوعی از اگاهی است که در مواجهه با جهان غبارالود و پر از شبهه کنونی، کاربردی و راهگشا باشد و نه توده ای از گزاره های خنثی و منفعل انباشته شده در ذهن» است. تبیین روشن کردن، قابل فهم ساختن، بیان کردن، روشنگری وفرایند توضیح، شرح و وضوح سازی از بدفهمی ها است (آیت الله خامنه ای(مدظله العالی،3/3/1395).

با توجه به مطالب ذکر شده، مقصود از «جهاد تبیین» تلاشی است در راستای آشکار ساختن و پرده برداشتن از حقایقی که دشمن از طرق مختلفی (چون شایعه، تحریف، دروغ و ..). سعی در ابهام آفرینی و پنهان ساختن آنها دارد. بدین ترتیب هدف نهایی در «جهاد تبیین»، از بین بردن تحریف ها و زدودن غبارهای کج فهمی یا بدفهمی هایی است که توسط دشمن صورت گرفته است (مهدوی، 1401).بنابراین جهاد تبیین تلاشی برای شفاف سازی اذهان است. (صلح میرزایی،1401).

با این وصف ، در روزگار تکثر فزاینده پیام‌های رسانه‌ای، پی‌ریزی ارتباط سالم و موثر با مردم و نخبگان دشوارتر از همیشه است  و جهان امروز بیش از همیشه به گردش آزاد اطلاعات، اطلاع‌رسانی صادقانه و صیانت فعالانه از افکار عمومی نیازمند است و تحقق این مهم جز با بکارگیری روش‌ها و راهبردهای عالمانه در حوزه روابط عمومی امکان‌پذیر نیست.روابط عمومی‌ها و اصحاب ارتباطات، مشعل‌داران توسعه آگاهی و جهاد تبیین در جامعه به شمار می‌روند و به همین مناسبت، از جایگاهی مهم در تحقق اقناع عمومی که پیش شرط توفیق نظام حکمرانی در همه عرصه‌ها است  برخوردارند همانطور که رهبر فرزانه انقلاب می‌فرمایند: «روابط عمومی، بهترین نمایانگر اوضاع داخلی یک نهاد از  یک سو و از سوی دیگر، منعکس کننده چگونگی مسائلی است که در آن نهاد می‌گذرد.»

در روزهایی که مهم‌ترین نیاز کشور احیای امید و ترمیم سرمایه اجتماعی است، مسئولیت بسیار سنگینی بر دوش همه روابط عمومی‌ها قرار دارد .روابط عمومی در کنار رسالت سازمانی به عنوان کنشگران ارتباطی جامعه، یک تکلیف انقلابی هم دارند. درحقیقت باید در جایگاهِ امین دوسویه سازمانِ متبوع و مردم شریف به مثابه جامعه هدف واقع نمایی کند. بدون تردید با تبیین درست خدمات انجام گرفته و اقدامات ارزشمند دولت برای مردم و رفع خلاءهای ارتباطی میان مردم و مسؤولان توسط روابط عمومی ها، مردم نسبت به خدمتگزاری دولت و عملکرد دستگاه های اجرایی احساس مطلوب تری داشته و باعث می شود با قضاوت ها و برداشت های درست از این مسأله حساس و حیاتی، فضای تخریب، سیاه نمایی و شایعه پراکنی علیه نظام اسلامی نیز تنگ تر شود

بنابراین روابط عمومی های دستگاههای اجرایی برای توفیق در میدان عمل به مأموریت های انقلابی خود، باید ضمن اهتمام ویژه به مسأله اخلاق مداری، خود را مجهز به ابزار علم و عقلانیت کرده و مبانی فکری و استدلالی خود را با دستیابی به معارف ناب انقلابی و اسلامی ارتقاء ببخشند و برای بهبود و ارتقاء سواد رسانه ای در گروه های مخاطب خود نیز برنامه ریزی و تلاش جدی داشته باشند تا تعامل دوسویه مدنظر را فراهم بیاورند وبه عنوان افسران عرصه تبیین روح امید را در جامعه زنده و افزایش دهند و به بخشی از سوالات و دغدغه های مردم نیز پاسخ دهند. و در واقع با این اقدام، در تبیین عملکرد و خدمات نظام وانقلاب ایفای نقش کرده  باشند.برای موفقیت در این عرصه باید مدیران دستگاه های اجرایی از صدر تا ذیل، حامی روابط عمومی ها باشند ،در این صورت تبیین به جهاد تبدیل می شود ” در جهاد تبیین سعی بر این است که با دادن اطلاعات مبنایی به مخاطبین، به دانایی جامعه عمق بخشیده شده و سطح آگاهی شهروندان در رابطه با موضوعات مهم و مطرح شده بالا برده شود و در عمل یک سپر امنیتی در مقابل شبهه ها و اطلاعات ناقص ارائه شده از سوی دشمنان ومعاندین ایجاد گردد. (آیت الله خامنه ای(مدظله العالی، 1400).

ناصر اسگندریان

مدیریت سرمایه گذاری و کارشناس مسئول روابط عمومی راه آهن آذربایجان