شغل‌هایی بی‌تابلو، درآمدهایی بی‌حساب؛ شفای تن یا خرافه دیروز؟

گلبرگ تبریز. اسرا درویشی: در دنیای مدرن امروز، همه درگیر کار و شغلی هستند؛ برخی در ادارات پشت میز نشسته‌اند، بعضی در مغازه‌ها و کارگاه‌ها مشغول‌اند، و عده‌ای هم در فضای مجازی دنبال لقمه‌ای نان هستند. اما در این میان، مشاغلی وجود دارند که نه در لیست رسمی وزارت کار ثبت شده‌اند، نه در طبقه‌بندی سازمان تأمین اجتماعی جایگاهی دارند و نه تابلو و مجوزی برای‌شان صادر شده؛ با این حال، شلوغ‌ترین صف‌ها، جلوی همین شغل‌هاست.

یکی از این مشاغل که شاید فقط در کوچه‌پس‌کوچه‌های تبریز یافت می‌شود، شغلی به نام «بندچی» یا به زبان محلی «بَچی» است؛ شغلی قدیمی، مرموز و عجیب که نسل‌به‌نسل در سینه زنان و مردانی جا خوش کرده که مدعی‌اند گره‌های روح و روان و ترس و چشم‌زخم را با یک حرکت دست باز می‌کنند. مشتری‌های‌شان نه کم‌اند، نه بی‌اعتقاد؛ بلکه گاه تا ساعت‌ها در صف می‌مانند تا دستی به پشت‌شان کشیده شود، جمله‌ای آرام زمزمه شود و بار سنگین ترس یا چشم‌نظر از دوش‌شان برداشته شود.

بندچی‌ها، زن و مرد، در خانه‌هایی معمولی، اما با مراجعات غیرمعمول پذیرای مردمی هستند که به جای مطب، پشت در خانه‌ای در حاشیه شهر صف کشیده‌اند. ماجرا اما از آنجا جالب‌تر می‌شود که بدانید امروز دیگر بندچی‌ها هم برای خود منشی دارند، هزینه ویزیت می‌گیرند که در مواردی به ۱۰۰ هزار تومان برای چند دقیقه هم می‌رسد و با نگاهی حرفه‌ای به شغل خود نگاه می‌کنند؛ شغلی که در گذشته نه نامی داشت و نه بهایی، تنها احساسی بود از همدردی مادربزرگی مهربان که دستی بر شانه کودک می‌کشید و می‌گفت: چیزی نیست عزیزم، ترسیده‌ای، خوب می‌شوی.

امروز اما همان حسِ همدلی، لباس تجارت به تن کرده؛ و پرسشی جدی در ذهن شکل می‌گیرد؛ این درآمد نجومی پنج دقیقه‌ای، واقعی است؟ و اگر هست، چرا این شغل هنوز از دید رسمی پنهان مانده؟

در کنار بندچی‌ها، گروه دیگری نیز در شهرها و نه فقط تبریز به کار مشغول‌اند که نام‌شان برای همه آشناست: شکسته‌بندها یا «سِنخ‌چی» ها به زبان ترکی. آنها بدون تابلو، بی‌مدرک، اما با شهرتی دهان‌به‌دهان، اولین مرجع مراجعه بسیاری از مردم در مواقع شکستگی و دررفتگی هستند.

نسخه‌شان ساده است اما محکم؛ زرده تخم‌مرغ، دنبه، زردچوبه، یک پارچه نخی و چند تکه نی. تشخیص‌شان از روی لمس و نگاه است، و کارشان چنان جا افتاده که در برخی محلات، حتی پیش از آن‌که آمبولانس خبر شود، مردم سراغ شکسته‌بند محل می‌روند.

شکسته‌بندها؛ تجربه‌ای قدیمی در کنار دانش پزشکی نوین

محمد زاهدنیا پزشک طب ایرانی در خصوص شغل کاذب شکسته بندی گفت: با پایان دوره عمومی پزشکی، پزشکان وارد دوره تخصصی یا رزیدنتی می‌شوند. رزیدنت‌های ارتوپدی طی سال‌های آموزش خود با انواع شکستگی‌ها و دررفتگی‌ها آشنا می‌شوند و با چند مورد شکستگی روبه‌رو می‌شوند و تجربه‌های درمانی بسیاری کسب می‌کنند. با این حال، در جامعه همچنان افرادی با عنوان «شکسته‌بند» فعالیت دارند که مهارت خود را نه از دانشگاه بلکه به‌صورت سنتی و سینه‌به‌سینه از استادان و پیشینیان خود آموخته‌اند و یک سری فنونی را می‌دانند که به صورت آکادمیک به پزشکان ما آموزش داده نمی‌شود.

وی ادامه داد: شکسته‌بندها اغلب در درمان شکستگی‌ها و دررفتگی‌های ساده نقش فعالی دارند. مهارت آن‌ها نتیجه سال‌ها تجربه عملی و مراجعه مکرر بیماران به آن‌هاست. اگرچه این توانمندی‌ها قابل انکار نیست، اما تأکید می‌شود که مراجعه نخست بیماران باید به مراکز درمانی و پزشکان متخصص باشد و سپس به آنها مراجعه کنند اما به شرطی که شکسته بندها مجوز فعالیت از وزارت بهداشت و درمان را داشته باشند.

وی افزود: پزشکان و متخصصان ارتوپدی، بر پایه دانش علمی و روش‌های کلاسیک پزشکی، با دقت و با در نظر گرفتن خطرات احتمالی درمان را انجام می‌دهند و با طب ایرانی تفاوت بسیاری دارد؛ شکسته‌بندها ممکن است از روش‌هایی استفاده کنند که در علم پزشکی آموزش داده نمی‌شود اما در برخی موارد کاربردی و مؤثر واقع شده‌اند.

زاهدنیا خاطرنشان کرد: شکسته بندها به دلیل تعداد بیشتر افرادی که به آنها مراجعه می‌کنند می‌توانند در رفتگی‌ها بیشتر از ارتوپدها درمان کنند. با این حال، توصیه می‌شود شکسته‌بندهایی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، برای افزایش اعتبار و کاهش خطرات احتمالی، مجوز رسمی از وزارت بهداشت و درمان دریافت کنند و افراد به شکسته‌بندهایی مراجعه کنند که مجوز دارند؛ تلفیق تجربه سنتی و علم نوین می‌تواند به ارتقا سطح درمان در جامعه کمک شایانی کند.

در دنیای امروز که علم و تخصص، حرف اول را می‌زنند، هنوز هستند کسانی که با دست، با حس، با تجربه نسل‌های پیش، درد دیگران را درمان می‌کنند. شاید نه آن‌طور که در کتاب‌های پزشکی آمده، اما به زبانی که مردم می‌فهمند و باوری که هنوز زنده است، اما بهتر است در درمان جسم و روح خود ریسک نکنیم و به پزشکان حاذق و ماهر مراجعه کنیم و در صورتی که درمان نشدیم به سمت شکسته بندها و بندچی‌ها برویم.