بازتعریف مدیریت شهری تبریز بر مدار نوآوری تکنولوژیک و اجتماعی
- شناسه خبر: 6251
- تاریخ و زمان ارسال: 5 آذر 1404 ساعت 12:05
- بازدید : 74
- نویسنده: گلبرگ تبریز
گلبرگ تبریز. یوسف قلیزاده *تبریز شهری است با ریشههای عمیق تاریخی و ظرفیتهای گسترده اقتصادی و فرهنگی، اما مانند بسیاری از کلانشهرهای جهان، امروز با چالشهایی در حوزه خدمات شهری، حملونقل، بافت فرسوده، محیطزیست، عدالت و مشارکت اجتماعی روبهروست. پاسخ به این چالشها دیگر با رویکردهای سنتی ممکن نیست؛ شهر نیازمند «بازتعریف مدیریت شهری» بر پایه نوآوری تکنولوژیک و نوآوری اجتماعی است؛ دو بالی که همزمان میتوانند کیفیت زندگی در تبریز را به سطح شهرهای پیشرو دنیا نزدیک کنند.
چرا امروز تبریز نیازمند رویکرد نوآورانه است؟
نوآوری در شهر فقط استفاده از فناوری نیست؛ بلکه طراحی راهحلهای هوشمندانه، مشارکتی، انسانمحور و اثربخش برای مسائل واقعی زندگی مردم است. تحول در مدیریت شهری زمانی موفق میشود که:تکنولوژی تنها ابزار باشد، نه هدف؛ و شهروندان شریک اصلی تصمیمسازی باشند.
تبریز با داشتن دانشگاههای معتبر، نیروی انسانی جوان و تحصیلکرده، پارک علم و فناوری و تجربه ارزشمند مدیریت شهری، امروز بیش از هر زمان دیگر آماده ورود به عصر “””مدیریت شهری نوآورانه””” است.
. 1نوآوری اجتماعی؛ قلب تحول شهری
نوآوری اجتماعی یعنی استفاده از ایدههای جدید برای بهبود کیفیت زندگی شهروندان. این نوآوریها در بسیاری از شهرهای موفق جهان مانند لندن، میلان، بارسلون و استانبول، عامل جهش کیفیت خدمات شهری شدهاند.در تبریز نیز می توان با الگوگیری از این تجربه ها پروزه هایی طراحی کرد که :
۱.۱. مشارکت شهروندان را تقویت کند.
ایجاد پلتفرمهای مشارکتی برای دریافت نظر مردم درباره پروژهها، بودجهریزی مشارکتی محلی و شفافسازی فرایندهای شهرداری میتواند اعتماد عمومی را افزایش دهد و نیازهای واقعی محلات را نمایان کند.
۱.۲. فضاهای عمومی را زنده کند.
بازآزمایی شهری در میدانها و محورها، طراحی پیادهراههای اجتماعی، فعالسازی فضاهای سبز، حمایت از رویدادهای فرهنگی و محلی در محلات میتواند تعامل اجتماعی را تقویت کند.
بازآزمایی شهری یعنی اینکه پیش از اجرای یک پروژه شهری در مقیاس یرزگ آن را در ابعاد کوچکتر ،سزیع تر و کم هزینه تر در یک بخش محدود شهر آزمایش کنیم .در تعریفی دیگر، بازآزمایی شهری یعنی تبدیل شهر به آزمایشگاه نوآوری برای پیدا کردن بهترین راه حل ها با کمترین ریسک
۱.۳. اقتصاد محلی را بازآفرینی کند.
حمایت از کسبوکارهای کوچک، صنایع خلاق، تعاونیهای محلهای و بازارهای دیجیتال میتواند چهره محلات تبریز را اقتصادی و پویا کند.
۲. نوآوری تکنولوژیک؛ مغز هوشمند شهر آینده
در کنار نوآوری اجتماعی، تبریز باید مسیر فناوری را نیز با نگاه راهبردی دنبال کند. هوشمندسازی شهر اگر درست اجرا شود، میتواند کیفیت خدمات را چند برابر کند.
۲.۱. حملونقل هوشمند و پاک
مدیریت هوشمند ترافیک مبتنی بر داده
گسترش میکرو حملونقل (دوچرخه و اسکوتر اشتراکی)
سامانههای پیشبینی تقاضا و تحلیل مسیر
نتیجه: کاهش آلودگی، سهولت حرکت، زمان سفر کمتر.
۲.۲. شهر دادهمحور
- باز کردن دادههای شهری برای دانشگاهها، شرکتها و استارتآپها
- ایجاد نقشه راه ۵ تا ۱۰ ساله برای”””تبریز هوشمند انسانی”””
- مردم بدون مراجعه حضوری کارهای شهرداری را انجام میدهند
- حملونقل عمومی دقیق، تمیز و قابل اعتماد است
- محلهها امنتر و زندهترند
- مشارکت مردم در تصمیمگیریها واقعی و تاثیرگذار است.
- فناوری در خدمت ایجاد آرامش، رفاه، سلامت و ارتباط اجتماعی است. این یعنی تبریز هوشمند انسانی.
نتیجه: تصمیمگیری علمی، چابک و قابل ارزیابی.
۲.۳. مدیریت هوشمند پسماند و محیطزیست
تفکیک هوشمند
مشوقهای دیجیتال برای شهروندان
در مدیریت هوشمند پسماند و محیطزیست شهری، شهرهای پیشرو دنیا از «مشوقهای دیجیتال» استفاده میکنند تا رفتار صحیح شهروندان را تقویت کنند. این مشوقها ترکیبی از فناوری، بازیوارسازی و مشوقهای مالی و اجتماعی هستند.
- امتیازدهی هوشمند (Smart Recycling Points)
شهروند هر بار که پسماند را درست تحویل میدهد یا در دستگاه هوشمند بازیافت میاندازد، امتیاز دیجیتال میگیرد.
این امتیاز بعدها تبدیل میشود به: تخفیف در عوارض نوسازی، اعتبار خرید از بازارهای محلی، شارژ کارت حملونقل عمومی، تخفیف کیسههای تجزیهپذیر
نمونه جهانی: بارسلون، سئول، میلان.
- کوپن و اعتبار دیجیتال برای محلات کمبرخوردار
در محلاتی که تفکیک پسماند کمتر انجام میشود، هر خانوار که از طرحهای تفکیک استفاده کند کوپن دیجیتال دریافت میکند. این کوپنها قابل استفاده در:
نانوایی ،فروشگاه محلی، مراکز ورزشی، خدمات آنلاین شهرداری
- اپلیکیشن امتیاز سبز
سامانهای که به ازای هر اقدام مثبت محیطزیستی امتیاز میدهد:
تحویل پسماند خشک،کاهش مصرف پلاستیک، استفاده از دوچرخه یا حملونقل عمومی، شرکت در برنامههای پاکسازی محلات، گزارش تخلفات زیستمحیطی
امتیازها در داشبورد شهروند دیده میشود و با رتبهبندی محلهها انگیزه ایجاد میکند.
میتوان این سیستم را به «سامانه شهروند تبریزی» متصل کرد.
- دستگاههای هوشمند خرید بطری (Reverse Vending Machine)
در مترو، پارکها، دانشگاهها و مدارس قرار داده میشود.
مردم:
بطری پلاستیکی داخل دستگاه دستگاه اسکن + وزن + ثبت در حساب دیجیتال امتیاز یا تخفیف میدهد.
کاربردها: شارژ کیف پول شهروندی،تخفیف اتوبوس/مترو، کوپن خرید
این سیستم در استانبول نتایج عالی داشته است.
۵. چالشهای محلهای همراه با جوایز دیجیتال
شهرداری هر ماه یک مسابقه برای محلهها تعریف میکند:
مثلاً: «ماه شیشه»، «ماه کاغذ»، «ماه پلاستیک»، «هفته بدون زباله»
محلههای برتر:
تخفیف عوارض، نصب امکانات جدید در پارک، اعتبار در اپلیکیشن شهروندی و اعلام در رسانهها (افزایش سرمایه اجتماعی محله)
6-. مشوق برای استفاده از سطلهای هوشمند
سطلهای هوشمند دارای QR-Code هستند. شهروند با اسکن QR قبل از انداختن پسماند خشک نوع پسماند ثبت میشود و امتیاز اضافه میشود
و برای پسماند اشتباه امتیاز کم میشود
۷. کیسه دیجیتال یا کیف پول زیستمحیطی
هر شهروند یک Green Wallet دارد با هر اقدام مثبت محیطزیستی شارژ میشود با هر اقدام منفی (مثلاً تخلیه غیرقانونی پسماند) کسر امتیاز یا جریمه هوشمند
این کیف پول در پرداخت خدمات شهری کاربرد دارد
۸. تخفیف شهروند سبز
شهروندانی که امتیاز محیطزیستی خوبی دارند، بهعنوان «شهروند سبز تبریز» شناخته میشوند.
مشوقها:
تخفیف استخر، مجموعه ورزشی یا باغوحش، بلیت نیمبها برای رویدادهای فرهنگی ،کارت اشتراک رایگان دوچرخه شهری، دسترسی به وام خرد برای خرید وسایل کممصرف
9- مشوقهای هوشمند برای کسبوکارها
کسبوکارهایی که:
پسماندشان را درست مدیریت میکنند ،بازیافت میکنند، مصرف پلاستیک را کم میکنند ،برنامه سبز محله دارند امتیاز دیجیتال میگیرند و از این مزایا بهرهمند میشوند:
تخفیف عوارض کسبوکار، نشان کسبوکار سبز تبریز و معرفی رایگان در رسانهها و وبسایت شهرداری
۱۰. مشوقهای آموزشی برای مدارس و دانشگاهها
هر کلاس یا مدرسه که بهترین عملکرد را داشته باشد:
اعتبار دیجیتال برای کتابخانه، تجهیزات آموزشی، برگزاری رویداد با حمایت شهرداری و سفر علمی به باغوحش یا پارکهای طبیعت
این روش در سنگاپور و کانادا بسیار موفق بوده است .
پایش آلودگی و دما
نتیجه: شهری پاکتر، هزینههای کمتر، کارایی بالاتر.
۳. درسهایی از شهرهای پیشرو جهان برای تبریز
بارسلون: شهر آزمایشگاه شهری
پروژهها ابتدا کوچک، سریع و آزمایشی اجرا میشوند و پس از موفقیت، در کل شهر توسعه مییابند.
پیشنهاد برای مدیریت شهری تبریز : ایجاد «آزمایشگاه شهری تبریز» برای اجرای پروژههای کوچک و ارزیابی فوری آنها.
میلان: همافزایی نوآوری و سیاستگذاری
پروژههای نوآورانه در دل برنامههای کلان شهر ادغام میشوند.
پیشنهاد برای مدیریت شهری تبریز : طراحی بستههای سیاستی یکپارچه برای حملونقل، اقتصاد محلات و محیطزیست.
استانبول: هوشمندسازی با رویکرد منطقهای
برنامهریزی فناوریمحور، یکپارچه و با نگاه بلندمدت.
پیشنهاد برای مدیریت شهری تبریز : ایجاد نقشه جامع «تبریز هوشمند» با شاخصهای قابل اندازهگیری.
لندن: مشارکت مردمی و بازسازی اجتماعی
دانشگاهها، سازمانهای اجتماعی و مردم در طراحی سیاستها نقش مستقیم دارند.
پیشنهاد برای مدیریت شهری تبریز: ایجاد شورای «همآفرینی شهری» با حضور متخصصان، دانشگاهیان و شهروندان.
۴. یک نقشه راه عملیاتی برای آینده تبریز
گام اول: شناسایی ظرفیتها
تحلیل مسائل محلهای، شناسایی بازیگران کلیدی و تعریف اولویتها.
گام دوم: ایجاد آزمایشگاه شهری تبریز
پلتفرمی برای تست پروژههای نوآورانه در مقیاس کوچک.
گام سوم: راهاندازی پلتفرم مشارکت شهروندی و داده باز
شفافیت، ارتباط دوطرفه و کاهش فاصله مردم و مدیریت شهری.
گام چهارم: تأمین مالی ترکیبی
جذب سرمایه اجتماعی، حمایت استانی، ظرفیت پارک علم و فناوری و همکاری بخش خصوصی.
گام پنجم: ارزیابی و ارائه گزارشات مستمر
تعریف شاخصهای اجتماعی، اقتصادی و محیطزیستی و ارائه گزارش سالانه.
جمعبندی
تبریز در آستانه یک دگرگونی بزرگ شهری قرار دارد. بازتعریف مدیریت شهری بر مدار نوآوری تکنولوژیک و اجتماعی میتواند:
کیفیت زندگی را بالا ببرد، مشارکت و اعتماد اجتماعی را تقویت کند، اقتصاد شهری را پویاتر برخیزاند و چهره تبریز را در سطح ایران و منطقه متحول سازد.
پیوند نوآوری اجتماعی (مردممحور) و نوآوری تکنولوژیک (فناوریمحور) مسیری است که شهرهای توسعهیافته دنیا سالهاست پیمودهاند؛ امروز زمان آن رسیده که تبریز هم با تکیه بر سرمایه انسانی، فرهنگ پیشرو و میراث درخشان خود، این مسیر را با قدرت آغاز کند.
یوسف قلیزاده /دکتری مدیریت تکنولوژی
