تکثرگرایی؛ هفتهای که هویت و آینده را به پرسش گرفت
- شناسه خبر: 5596
- تاریخ و زمان ارسال: 14 مهر 1404 ساعت 20:53
- بازدید : 15
- نویسنده: گلبرگ تبریز
به گزارش گلبرگ تبریز به نقل از ستاد خبری سیوسومین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، دو دهه از پیروزی انقلاب اسلامی گذشته و فرهنگ ایران در نقطهای تازه ایستاده بود. تجربههای سالهای جنگ، سازندگی و اکنون اصلاحات، جامعه را به نقطهای رسانده بود که پرسش از کتاب دیگر فقط پرسش از مطالعه نبود، بلکه پرسش از هویت، آزادی و آینده فرهنگ به شمار میآمد.
در چنین شرایطی، ششمین هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران از ۹ تا ۱۵ آبان ۱۳۷۷ برگزار شد؛ هفتهای که در دومین سال دولت هفتم (دولت اصلاحات) معنا و حال و هوای خاصی داشت. اگر دورههای نخست هفته کتاب بیشتر درگیر تثبیت و گسترش بودند، این دوره بازتابی از فضای تازه سیاسی ـ فرهنگی کشور را نشان میداد؛ فضایی که نوگرایی، گفتوگو و مشارکت اجتماعی شعار روزش شده بود.
برخلاف رسم همیشگی، این دوره شعاری مشخص بر پیشانی نداشت. شاید همین بیشعاری، خود نمادی بود از تنوع صداها و تکثر نگاههایی که در فضای فرهنگی و اجتماعی دهه هفتاد اوج گرفته بود. اما نبود شعار به معنای نبود پیام نبود؛ چراکه هر رویداد، هر میزگرد، هر نمایشگاه و هر نشست، خود بدل به شعاری زنده شد: شعاری در ستایش کتاب، مطالعه و فرهنگ.
آغاز در تالار وحدت؛ «بیست سال با انقلاب»
افتتاحیه این هفته، بار دیگر در تالار وحدت تهران برگزار شد. سیدعطاءالله مهاجرانی؛ وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی، به همراه جمعی از مسئولان فرهنگی کشور در مراسم حاضر شدند. نقطه کانونی این افتتاحیه، نمایشگاهی با عنوان «بیست سال با انقلاب» بود؛ نمایشگاهی که مروری بر دستاوردهای نشر و فرهنگ کتاب در دو دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی داشت. این افتتاحیه، هم یادآور گذشته بود و هم چشماندازی به آینده؛ گذشتهای که با تلاش نویسندگان، ناشران و کتابداران ساخته شده بود و آیندهای که در آن کتاب باید همچنان چراغ راه جامعه باقی میماند.
پوستری که تاریکی و روشنایی را به تصویر کشید
پوستر این دوره، برخلاف شعار نانوشته هفته، پر از پیام بود. در زمینهای سیاه و سفید، طرحی از نقوش اسلیمی سبز رنگ سربرآورده و پرندهای کوچک و زرد در پایین پوستر نشسته بود. این تصویر، استعارهای از فرهنگ در دل تاریکیها بود؛ پرندهای که نماد امید و روشنایی است و نقشهایی سنتی که ریشههای هویتی ایرانی ـ اسلامی را یادآور میشوند. نبود شعار بر پوستر، شاید تأکیدی بر این بود که خود تصویر و عناصر آن باید پیام اصلی را منتقل کنند: کتاب، روشنایی در دل تاریکی.
خانه کتاب؛ میزگردهای اندیشه
در این دوره، خانه کتاب به یکی از پرکارترین نهادها تبدیل شد. دهها میزگرد تخصصی برگزار شد که هرکدام بخشی از دنیای فرهنگ و نشر را زیر ذرهبین بردند:
برنامههایی چون نقد و بررسی کتابهای ادبیات و فلسفه، تجربه دایرهالمعارفنگاری در ایران معاصر، بررسی نشر کتابهای فنی و پزشکی، نقد و بررسی کتاب حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، تحلیل تحقیقات تاریخی، ارزیابی کتابهای کودک در سال ۱۳۷۶، بررسی کتابهای حوزه اقتصاد از برنامههایی بود که توسط خانه کتاب برگزار شد. این میزگردها، تصویر تازهای از کتاب و نشر در ایران به نمایش گذاشتند؛ جایی که نقد، گفتوگو و بررسی علمی جایگزین شعارهای کلی شد.
همچنین در این دوره، نشریه «کتاب هفته» جان گرفت و «انجمن کتاب و پایگاه اطلاعرسانی» در دانشگاه صنعتی شریف آغاز به کار کرد؛ حرکتی به سوی علمیتر شدن و تخصصیتر شدن رویکردها.
از زندانها تا صد شهر کودک
برنامههای جانبی این دوره گسترهای وسیع داشت. سازمان زندانها نمایشگاه کتاب در مراکز تأمینی و تربیتی کشور برپا کرد؛ حرکتی که نشان میداد کتاب میتواند حتی در دل زندانها نیز پنجرهای به امید باشد.
انجمن ناشران کودک و نوجوان، با برگزاری ۱۰۰ نمایشگاه در ۱۰۰ شهر، بار دیگر کودکان و نوجوانان را در کانون توجه قرار داد.
شهری که یک هفته بوی کتاب گرفت
پایتخت، میزبان مجموعهای گسترده از برنامهها شد؛ که از جمله نخستین جشنواره آثار برگزیده کودکان و نوجوانان در نمایشگاه بینالمللی کتاب، اولین همایش مؤلفان و ناشران زن در عرصه فرهنگ مکتوب، که توجهی ویژه به نقش زنان در نشر و نویسندگی داشت، نمایشگاه «در منظر آفتاب» و گرامیداشت اساتید عرصه فرهنگ و ادب، نشست «کتاب و خانواده» به عنوان حلقه پیوند فرهنگ مکتوب با زندگی روزمره، میزگرد بررسی ترجمههای قرآنی و تصحیح متون عربی، گردهمایی کتابداران استان تهران، نمایشگاه کتاب ناشران در پارک لاله؛ آوردن کتاب به دل شهر، گشایش «خانه فرهنگ و هنر گویا»؛ فضایی تازه برای فعالیتهای فرهنگی را شامل میشود.
از کرمان تا قم؛ استانها در مسیر دانایی
در کنار تهران، استانها هم حضوری جدی داشتند. در کرمان، سیوششمین نمایشگاه کتاب استانی برگزار شد. در قم نیز دومین نمایشگاه کتاب استان به صحنه آمد؛ شهری که همواره با حوزه و دین پیوند خورده، کتاب را به قلب خود فراخواند.
هفت روز کتاب؛ برای همه و از همه
تقویم روزهای موضوعی این دوره نشاندهنده گستره وسیع مخاطبان بود:
۹ آبان: کتاب، کتابخوانی و اطلاعرسانی
۱۰ آبان: کتاب و دانشآموز
۱۱ آبان: کتاب و دانشجو
۱۲ آبان: کتاب و ولایت
۱۳ آبان: کتاب و خادمان نشر
۱۴ آبان: کتاب، کتابخانه و کتابدار
۱۵ آبان: کتاب و خانواده
این تنوع، از مدرسه تا دانشگاه، از خانواده تا جامعه، از حوزه دین تا کتابدار، همه اقشار جامعه را در بر میگرفت.
هفتهای پرمعنا
ششمین هفته کتاب، شاید شعاری مکتوب بر پیشانی نداشت، اما هر برنامهاش شعاری زنده بود. از نقد و بررسیهای علمی تا نمایشگاههای مردمی، از حضور زنان و کودکان تا کتاب در زندانها، همه و همه نشان دادند که کتاب همچنان محور فرهنگ است.
آبان ۱۳۷۷ یادآور این حقیقت شد که حتی اگر شعار رسمی غایب باشد، کتاب خودش بهترین شعار است: برگی که ورق میخورد، چراغی که روشن میماند.
