پس از حذف کالاهای اساسی از شمول دریافت ارز ترجیحی 4200 تومانی و اجرای طرح «جراحی اقتصادی» در اردیبهشت 1401 که رئیس جمهوری و وزیر اقتصاد دولت سیزدهم مبدع آن بودند، بلافاصله اثرات مخرب آن در بازار کالاهای اساسی، ازجمله خوراکی‌ها تخلیه شد و خود را در شاخص تورم مواد غذایی خرداد 1401 که به حدود 26 درصد در یک ماه رسید، نشان داد.
حال پس از گذشت 32 ماه، بار دیگر بدون آنکه در ظاهر طرح‌های ابداعی دولت به اجرا گذاشته شود، رکورد تورم ماهانه مواد غذایی شکسته شده و طبق داده‌های رسمی مرکز آمار شاخص تورم خوراکی‌ها در بهمن 1403 از 6.7 درصد گذشته است. چنانکه سرانجام افزایش قیمت کالاهایی نظیر سیب‌زمینی، سبزیجات، برنج و … خود را در محاسبات مرکز آمار ایران هم تخلیه کرده است.
سبزیجات رکورددار تورم مواد غذایی
بررسی داده‌های مربوط به تورم مواد غذایی در بهمن 1403 نشان می‌دهد که سبزیجات و حبوبات با تورم ماهانه 16.9، تورم نقطه به نقطه 106 درصد و تورم سالانه 43.5 درصد بیشترین میزان افزایش قیمت را به خود اختصاص داده‌اند که در چند سال گذشته این تورم بی‌سابقه بوده است. این محصول کشاورزی که نقش مهمی در سفره خانوار ایرانی دارد مسیر صعودی را پیش گرفته و در وضعیت قرمزی قرار دارد.
بررسی شرایط بازار نیز حاکی از آن است که کمبود و گرانی برخی اقلام مانند سیب‌زمینی، تعادل بازار را برهم زده است. برخی کارشناسان و مسئولان علت این اتفاق را افت دمای هوا، کاهش کشت سیب‌زمینی و افزایش صادرات می‌دانند و معتقدند نرخ ارز تجاری در ماه‌های گذشته انگیزه را برای صادرات افزایش داده است. همین امر موجبات افزایش و کمبود این محصول را در بازار فراهم کرده است.
همچنین، دیگر سبزیجات و میوه‌ها نیز افزایش بهای ملموسی را در بهمن بر جای گذاشته‌اند که علت اصلی این امر افزایش نرخ دلار برای واردات بود. روند تغییرات قیمت میوه و خشکبار، نان و غلات و نوشابه‌های غیرالکلی نیز نشان‌دهنده تورم بالای این محصولات در دسته خوراکی‌ها و آشامیدنی‌هاست.
میوه و خشکبار با تورم ماهانه 8.7 درصد، نان و غلات با تورم ماهانه 7.4 درصد و نوشابه‌های غیرالکلی با تورم 7.3 درصد به ترتیب در ردیف دوم، سوم و چهارم کالاهای با تورم بالا قرار گرفته‌اند.
پیش‌تر اسدالله کارگر، رئیس اتحادیه میوه و سبزی، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز توضیح داد که افزایش صادرات و کاهش تولید میوه و صیفی‌جات بازار را با کمبود و گرانی مواجه کرده است. همچنین شبکه‌ای از دلالان و واسطه‌ها نیز بازار میوه و خشکبار را بر دست گرفته‌اند و مانع از ثبات قیمتی و افزایش تورم در بازار می‌شوند.
رشد 106 درصدی قیمت سبزیجات در مقایسه با بهمن سال گذشته
سبزیجات با تورم نقطه‌ای 106 درصدی بالاترین و بیشترین میزان تورم را در سال 1403 به خود اختصاص داده‌اند. بدین ترتیب مصرف‌کنندگان سبزیجات به طور میانگین 106 درصد بیش از بهمن ماه ۱۴۰۲ برای خرید سبزیجات هزینه کرده‌اند.
پس از آن میوه و خشکبار با تورم 40 درصدی قرار دارند و بعد از آن هم بیشترین میزان افزایش قیمت به نوشیدنی‌های غیرالکلی تعلق دارد. تورم نقطه به نقطه این گروه به 39.6 درصد رسیده است.
همانطور که پیش‌تر تجارت‌نیوز توضیح داده بود یکی از مهم‌ترین دلایل تورم نوشابه، افزایش نرخ ارز است. بسیاری از مواد اولیه برای تولید نوشابه از خارج کشور وارد می‌شود. در نتیجه عدم ثبات نرخ ارز بر قیمت نوشابه تأثیر گذاشته است. همچنین افزایش قیمت جهانی نیز بازار قهوه ایران را دستخوش تغییر کرده و نرخ این محصول را بالا برده است.
بالاترین نرخ تورم مواد غذایی در بازه سالانه به چه محصولی رسید؟
براساس داده‌های ارائه‌شده از سوی مرکز آمار ایران همچنان سبزیجات با 43.5 درصد افزایش قیمت، سردمدار تورم بالا در میان گروه خوراکی‌هاست. این گروه که در ماه گذشته بیشترین افزایش قیمت را در تورم ماهانه، نقطه به نقطه و سالانه تجربه کرد، همچنان روند افزایشی را در این ماه هم در پیش گرفته که نشان‌دهنده تداوم فشارهای بازار و افزایش هزینه‌های تولید، حمل‌ونقل، کمبود عرضه، نوسانات فصلی یا مشکلات در تأمین نهاده‌هاست.
همچنین گروه قند، شکر و شیرینی‌ها با 33.4 درصد افزایش قیمت، رتبه دوم بیشترین میزان تورم را به خود اختصاص داده‌اند. قیمت قند و شکر در طول یکسال گذشته تاکنون نوسانات بسیار زیادی را پشت سر گذاشته است. فعالان و کارشناسان معتقدند راه‌اندازی سامانه بازارگاه به عاملی برای رشد مجدد نرخ شکر بدل شد. زیرا از آنجایی که اتحادیه بنکداران محور اصلی توزیع کالا بود در این سامانه مشاهده نشد و به دلیل نامشخص بودن منبع تأمین شکر، قیمت شکر افزایش یافت.
جدول زیر نمای کلی از تورم مواد غذایی در بهمن 1403 را نشان می‌دهد.
